Centrum Kultury i Bibliotek Gminy Dębica

26 maja odbył się kolejny wykład z cyklu kwartalnych „Spotkań z Historią”, realizowanych przez Europejskie Centrum Pamięci i Pojednania, działające przy Centrum Kultury i Bibliotek Gminy Dębica.

Gościem i prelegentem majowego „Spotkania….” była dr Marzena Baum – Gruszowska, doktor nauk humanistycznych w zakresie historii, muzeolog, kulturoznawca, archiwista. W latach 2002–2012 pracownik Ośrodka Brama Grodzka – Teatr NN w Lublinie. Kierownik Europejskiego Centrum Pamięci i Pojednania w Pustkowie w latach 2012–2015. Autorka wielu artykułów historycznych i książek, m. in. „Klasztor w mieście w świetle kronik benedyktynek poznańskich 1607-1780” (2009), „Światła w Ciemności – Sprawiedliwi wśród Narodów Świata. Relacje historii mówionej w działaniach edukacyjnych” (2009). Tłumacz z j. łacińskiego „Ważniejsze dokumenty do historii miasta Dębicy” (2013). Obecnie Pani dr Marzena Baum – Gruszowska jest kustoszem Muzeum Regionalnego w Pilźnie.

W wykładzie zatytułowanym „Światła w ciemności. Polacy ratujący Żydów w okresie II wojny światowej” podzieliła się swoją wiedzą, przemyśleniami, refleksjami i relacjami na temat „Sprawiedliwych”, będących wynikiem jej wieloletniego zainteresowania tą problematyką.

W trakcie prelekcji dr Marzena Baum – Gruszowska szczegółowo naświetliła tematykę ratowania Żydów przez Polaków, stanowiących najliczniejszą grupę w gronie Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Począwszy od omówienia prześladowań i eksterminacji Żydów w okupowanej Polsce, z uwzględnieniem sytuacji na ziemi dębickiej i pilźnieńskiej. Przedstawiła sytuację społeczności żydowskiej w getcie dębickim, pilźnieńskim oraz brzosteckim. Omówiła rodzaje pomocy udzielanej Żydom wraz z jej aspektami i uwarunkowaniami. Przytoczyła sylwetki osób, które odważyły się nieść tę pomoc i za nią zostały skazane, jak chociażby Michał Ziomek z Pustkowa czy Stanisław Pierzchała z Dębicy, kreśląc jednocześnie postawy i losy rodzin Mikołajkowów z Dębicy, Rybów ze Słotowej, Rębisiów z Połomii i wielu innych. W trakcie wykładu, prelegentka szczegółowo naświetliła formy pomocy organizowanej przez Radę Pomocy Żydom „Żegota” oraz Radę Główną Opiekuńczą, w której aktywnie działała księżna Helena Jabłonowska (działania na rzecz więźniów obozu pracy w Pustkowie, które obejmowały dostarczanie żywności i lekarstw, pośredniczenie w przekazywaniu listów i grypsów do bliskich). Wspomniała o działaczce „Żegoty” Józefie Rysińskiej, wywodzącej się z Pilzna, która między innymi pomagała Żydom w ucieczkach z getta pilźnieńskiego i dębickiego, a nawet więźniom obozu pracy przymusowej w Pustkowie. Na zakończenie dr Marzena Baum – Gruszowska zobrazowała formy upamiętnienia tych, którzy w czasie Zagłady udzielili pomocy Żydom.