Gmina Dębica
W związku z Miesiącem Pamięci Narodowej, wzorem lat poprzednich, w dniu 28 kwietnia 2021 r. (środa), o godz. 10.00, zorganizowano uroczyste upamiętnienie ofiar II wojny światowej na Górze Śmierci w Paszczynie. Tegoroczne Uroczystości Patriotyczno-Religijne na Górze Śmierci w Paszczynie z powodu pandemii COVID-19 miały ograniczony charakter. W obecności władz samorządowych Gminy Dębica oraz przedstawicieli okolicznych samorządów miast i gmin, przy asyście warty honorowej i pocztu sztandarowego żołnierzy 33. Batalionu Lekkiej Piechoty z Dębicy, Jednostki Strzeleckiej Strzelec z Dębicy oddano hołd wszystkim poległym za Ojczyznę.
Ze względu na obostrzenia i potrzebę zachowania dystansu społecznego delegacje, które wzięły udział w tym upamiętnieniu, ograniczały się do dwóch-trzech osób.
Uroczyste upamiętnienie ofiar II wojny światowej rozpoczęło się przywitaniem przybyłych delegacji Następnie modlitwę za zmarłych i w intencji naszej Ojczyzny poprowadził ksiądz prałat Roman Woźny - dziekan Dekanatu Pustków-Osiedle. Po wspólnej modlitwie nastąpiło uroczyste złożenie wieńców, wiązanek kwiatów oraz zapalenie zniczy.
Przypomnijmy, że podczas okupacji hitlerowskiej w niemieckich obozach pracy przymusowej Pustkowa życie straciło ponad 15 000 więźniów różnej narodowości, wśród nich około 2,5 – 3 tysiące Polaków, 5 tysięcy jeńców sowieckich z Armii Czerwonej oraz 7 tysięcy Żydów. Zwłoki więźniów były wstępnie składowane w specjalnie wybudowanej komorze, a następnie palone w palenisku kremacyjnym na Górze Śmierci. W latach powojennych wybudowano pomnik główny poświęcony ofiarom wojny (1964), gdzie czczono pamięć poległych. W roku 2007 przewrócone podczas wichury drzewa, ukazały pozostałości po działalności krematorium w postaci resztek kości spopielonych ludzi, odsłaniając straszną przeszłość tego miejsca. Po uporządkowaniu Góry Śmierci w latach przez Gminę Dębica, w 23 kwietnia 2010 r. na Górze Śmierci otwarto i poświęcono "Drogę Cierpienia", obelisk dla uczczenia pamięci 2500 Polaków - ofiar niemieckiego obozu pracy przymusowej Pustkowa w latach 1942-1944, a w następnej kolejności obelisk upamiętniający żydowskie ofiary.
Na zakończenie Uroczystości podziękowano wszystkim za przybycie i zaproszono do udziału drogą on-line na platformie YouTube I Sympozjum Naukowym, które rozpocząć się miało o godz. 12.00 w Domu Kultury w Pustkowie-Osiedlu.
***
Pod hasłem „Miejsca Pamięci Narodowej - depozytariuszem martyrologii narodów. Współczesne wyzwania, problemy i szanse rozwoju na przykładzie Europejskiego Centrum Pamięci i Pojednania” rozpoczęło się I SYMPOZJUM NAUKOWE w sali widowiskowej Domu Kultury W Pustkowie-Osiedlu.
O godz. 12:00 Marcin Ciszek dyrektor CKiB w obecności Wójta Gminy Dębica Stanisława Rokosza i zaproszonych gości dokonał otwarcia i przywitania zaproszonych do udziału w I Sympozjum Naukowego prelegentów oraz uczestników on-line. Następnie przekazał głos moderującemu spotkanie Marianowi Matkowskiemu (opiekunowi Ekspozycji Historyczno-Dydaktycznej ECPiP), który przedstawił ideę zorganizowania sympozjum, program oraz najważniejsze założenia Sympozjum.
I Sympozjum Naukowe składało się z trzech paneli tematycznych, w których wystąpili poszczególni wykładowcy.
Panel pierwszy poświęcony był przedstawieniu historii powstania i działalności Europejskiego Centrum Pamięci i Pojednania w Latach 2009-2021 (Marian Matkowski ECPiP CKiB), historii poligonu rakietowego oraz powstaniu i działalności Parku Historycznego Blizna (Renata Rusin opiekun ekspozycji w Bliźnie). Trzecim punktem panelu było przedstawienie założeń nawiązania współpracy pomiędzy Muzeami-Miejscami pamięci Narodowej (MMPN) w Polsce (Marian Matkowski ECPiP CKiB).
W panelu drugim o charakterze stricte historycznym wystąpili pracownicy naukowi Oddziału IPN w Rzeszowie oraz p. Jan Szuro syn byłego więźnia śp. Stanisława Szuro. Pierwszy wykład poprowadził dr Jacek Magdoń z OBEN Oddziału IPN w Rzeszowie dot. historii poligonu SS Truppenübungsplatz Heidelager i obozów pracy przymusowej Pustkowa. Kolejny dr Mirosław Surdej z OBBH Oddziału IPN w Rzeszowie dotyczył częściowo historii poligonu rakietowego Blizna, a w głównie historii związanej z testami i doświadczeniami nad bronią V1 i V2 oraz skutkom użycia tej broni przez Niemców. Wykład Jana Szuro poświęcony był swojemu ojcu śp. ppłk. Stanisławie Szuro byłym więźniu obozu pracy przymusowej Pustkowa, żołnierzu WP podczas kampanii wrześniowej 1939 r., konspiracji w AK oraz więźniu innych obozów koncentracyjnych i więzień komunistycznych.
Po kilkunastominutowej przerwie powrócono na salę gdzie w panelu trzecim poświęcony publikacjom i filmom dokumentalnym o historii poligonu SS Truppenübungsplatz Heidelager i więźniach obozów pracy przymusowej Pustkowa, które powstały w ostatnich latach. Z krótkim wprowadzeniem do panelu i przedstawieniem literatury przedmiotu Marian Matkowski z ECPiP CKiB. Następnie odtworzono nagranie wideo z wypowiedzią Agnieszki Kruszyńskiej-Idzior nt. swojej książki pt. „ Góra Śmierci, poligon SS i hitlerowski obóz pracy przymusowej w Pustkowie”. Po tej wypowiedzi głos zabrali pracownicy naukowi Oddziału IPN w Rzeszowie dr Mirosław Surdej z OBBH i dr Jacek Magdoń z OBEN, którzy opowiedzieli o swoich publikacjach oraz publikacjach Oddziału IPN w Rzeszowie nt. historii niemieckich poligonów i więźniach obozów pracy przymusowej Pustkowa oraz udziału wywiadu polskiego podziemia zbrojnego AK. Jan Szuro przytoczył kulisy powstania książki biograficznej opowiadającej o życiu i walce śp. ppłk. Stanisława Szuro byłym więźniu obozu pracy przymusowej Pustkowa pt. „I tak będę żył…”. Następnie o publikacjach na temat poligonu rakietowego broni V1 i V2 opowiedziała Renata Rusin (pracownik Parku Historycznego Blizna).
Panel zamknęła niezwykła wypowiedź Pauliny Ibek reżyser, autorki swego rodzaju dokumentalnej trylogii filmowej poświęconej poligonowi SS Truppenübungsplatz Heidelager i więźniów obozów pracy przymusowej Pustkowa, autorki filmów pt. „W pięknym Pustkowie koło Dębicy…”, „Jesteśmy razem” oraz „I tak będę żył…”, która swoje wystąpienie przeplatała prezentowanymi fragmentami filmów.
Na zakończenie Sympozjum głos zabrał Stanisław Rokosz Wójt Gminy Dębica, który również podzielił się swoją osobistą refleksją na temat historii Góry Śmierci i działań Gminy Dębica w celu zachowania tego Miejsca Pamięci Narodowej. Ostatnim punktem były podziękowania Pana Wójta dla wszystkich uczestników Sympozjum oraz wręczenie symbolicznych upominków wszystkim przybyłym wykładowcom.
